Zeytindağı kitabı 1980 yılında Falih Rıfkı Atay tarafından okuyucunun beğenisine sunulmuştur. Osmanlı Devleti’nin son zamanlarını ele alan bir kitaptır. Bu kitap içerisinde Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında yaşadığı zorluklar ve süreç yer alır.
Özeti
Zeytindağı ismi Cemal Paşa’nın içerisinde bulunduğu karargâhtan adını almıştır. Kudüs’e oldukça yakın olan bu dağdan dolayı karargâh bu isim ile anılır. Yazar işi nedeni ile bu karargaha yolu düşer. Burada yazarın başına gelen olaylar yazarın kaleme aldığı notlar bulunur. Birinci Dünya Savaşı esnasında Falih Rıfkı Atay yedek subay konumunda yer alır ve burada göreve başlar. İttihat ve Terakki’ye burada yer verilmiştir. Burada Cemal Paşa dahil toplamda üç paşa görev yapar. Cemal Paşa alışılmışın dışına çıkar, yeniliklere oldukça açıktır. Diğer paşalar ise oldukça gelenekçidir ve muhafazakârlardır. Muhafazakâr olmaları ile ön plana çıkarlar. Enver Paşa Turan ülküsünü savunması ile dikkat çeker. Falih Rıfkı Atay bu düşüncelere katılmaz ve karşı çıkar. Ona göre Enver Paşa diktatördür ve kendi isteklerini yerine getirmeyi ister. Ülkenin kurtulması ise bu düşünce yapısı ile gerçekleşmez. Farklı düşünceler ile ülkenin kurtulması daha olasıdır. İttihat ve Terakki içerisinde farklı düşünce yapılarına sahiptir. Asla aynı düşüncelere sahip değillerdir ve içlerinde rekabet ederler.
İttihat ve Terakki içerisinde her tarafın kendisine ait düşüncesi vardır. Bu düşünceler doğrultusunda kişiler ikiye bölünmüştür ve Falih Rıfkı Atay, Cemal Paşa ile aynı düşüncelere sahiptir. Yazar ortak düşünce yapılarına sahip olmamalarını sert bir dille eleştirir. Bu nedenden dolayı bilinçsiz bir şekilde hareket ettiklerini düşünür. Kendileri ile rekabet etmekten ülkenin durumunu düşünemez hale gelmişlerdir. Yazar Cemal Paşa’nın yanında yer aldığı zamanlarda olayları daha net görür. O dönem sahip olunan devlet bitmiştir ve bu net bir şekilde herkes tarafından görülebilir. Yazar biten Osmanlı Devleti’nin çökme adımlarını görebilir. Filistin ve Hicaz kısımlarında ise bu küçülme açık bir biçimde görülebilir. Ona göre Osmanlı artık başkaları tarafından kolaylıkla yönlendirilebilen bir devlet olmuştur. Osmanlı Devleti ümmetçilik görüşüne sahiptir ve birçok yerde hüküm sürmüştür. Arapların yaşadıkları bölgelerin neredeyse tamamı Osmanlı Devleti’ne aittir. Ancak Osmanlı Devleti topraklarını geliştirirken diğer alanlarda bir gelişim gösterememiştir. Maddi olarak yükseliş sağlanamamış ve ticaret aktif hale getirilememiştir. Türkler Araplar gibi davranmaya başlamış ve onların etkisinde kalmıştır. Bu beklenen etkiyi vermemiştir.
Türkler Araplarla mücadele ediyor ve onları zor durumda bırakır. Ardından onları zor durumdan kurtarmak için çaba gösterir. Osmanlı Devleti Arapların daha iyiye gitmesini sağlar. Araplar savaş esnasında ihanet eder ve İtilaf Devletleri ile birlikte olur. Araplar her istediklerinin olmasını ister ve olmadığı takdirde ayaklanma çıkarır. Ayaklanmalar idamlar ile sonlandırılır ve böylelikle çözüm sağlanır. Ayrıca kitap içerisinde inançların kullanılmasına da yer verilmelidir. İnançlar her birisinde kullanılmaya çalışılmıştır. Her inanç vaat edilmiş ve kişiler böylece kendilerini savaşta bulmuşlardır. Osmanlı Devleti, Enver Paşa’nın onlara olan hayranlığından dolayı Almanların yanında olmuştur. Mustafa Kemal asla vazgeçmemiştir ve ülkeyi kurtarma çabasına girmiştir. Sanatı sever ve savaş yanlısı değildir. Ancak ülkesi için savaşmıştır.
Yazar Hakkında Bilgi
Falih Rıfkı Atay 1894 senesinde Osmanlı Devleti içerisinde yer alan İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Özellikle makale ve gezi konularında eserler vermiştir. Atatürk hakkında bilgiler verdiği eserleri ile tanınır. Asker olarak görev yapmış ve Zeytindağı Karargahı’nda görevde iken Osmanlı Devleti’nin çöküşüne şahit olmuştur. Cumhuriyet Dönemi’ne ait önemli yazarlar içerisinde yer alır.