1883 de Çorlu’da hayata gözlerini açan yazar, kendi döneminde savaşlar yüzünden eğitim alamadı. Fakat bir vesileyle ilerleyen yıllarda, Rusça Farsça ve Fransızca dillerini su gibi ezberler. Siyasi geçmişi de olmasına karşın edebiyatla ilgilenir. Eserlerinden biri olan, Ayaşlı ve Kiracıları şöyledir,
Eserin Özeti
Kaynaklardan edinilen bilgiler ışığında, sanatçı eserinde, kendi hayatı ile ilgili hikayesini yazmıştır. Ayaşlı İbrahim Efendi, barınma ve kalma ihtiyacı olan insanlara, oda kiralayan biridir. Yazar ise Ayaşlı’ nın kiracılarından biridir. Kitabın Ayaşlı ve kiracıları karakterleri Halide, Şefik bey, Hasan bey ve doktor Fahri bey gibi kişilerdir. Doktor Fahri bey aynı zamanda sanatçının arkadaşıdır.
Turan hanım ile sanatçı bir ilişki yaşar. En çok samimi olduğu insan binada, aynı zamanda memleketlisi olan Hasan beydir. Gelen gideni çok olan Turan hanım kendi bölmesinde, insanların kumar oynaması için fırsat sağlamıştır. Turan hanım ve ona yakın olan arkadaşı İskender bey kazanırken, maddi anlamda, gelen diğer müşterileri sorunlar yaşamışlardır.
Çünkü kumar konusunda ehil kişiler, Turan hanım ve İskender beydir. Mehduh Şevket Esendal ise memurluk görevi ile banka da çalışan biridir. Mesai arkadaşları arasında da, sözü geçen itibar edilen biridir. İş çıkışı odasına geldiğinde, gün içerisinde yaşananları yardımcısı aracılığı ile vakıf olur. Ayaşlı ve kiracıları bakış açısı kirli biri olduğu için hizmetçi Şevket beyden hoşnut değildir. Fabrikaları olan İskender bey, oldukça zengindir.
Turan hanımın kocası Haki bey, yazarla olan ilişkiyi bilir fakat, bilmez gibi davranır. Zaten yaşadıkları aşktan daha çok, beklentilerden ibarettir. Sürekli yaramazlık yapan evlatlarından dolayı, Abdul kerim ve hanımı huzursuzlardır. Doktor Fahri’de yasak ilişki yaşayan yazarın, vazgeçip resmi bir ilişki yaşaması için ona telkinlerde bulunur.
Turan hanım nihayet kumarhane işini genişletince, bir ev tutup binadan ayrılır. Bu durum Ayaşlı tarafından hoşlukla karşılanmaz. Çünkü işleri devralan, İffet hanım çocukları yüzünden zaten sıkıntı yaşar. Ve işi yönetmede de başarılı olmaz. Pansiyon kumarhanesi en sonunda kapanır. İçki masasında eğlenmesini çok seven Ayaşlı ve Hasan bey sıklıkla bu şekilde bir araya gelirler.
Hizmetçi Halide işten ayrılınca, Raife hanım diye biri işe başlar. Raife daha sonra yazarı, istekleri ile kafasını çok yoracaktır. İşsiz olan kızlarını gün aşırı, yazarın yanına gelip ondan, iş bulmaları konusunda destek isteyeceklerdir. Yazar Raife, işten ayrılınca rahata erecektir. Yerine gelen Ziynet hanımdan onun için laf taşıma görevi yapmasından memnun kalacaktır.
Hastaneye yatışı yapılan, Hasan bey aniden rahatsızlanmış, ve bakması için Ayvalık’tan kızına haber salınmıştır. Selime’yi görür görmez yazar âşık olur. Ayaşlı ve kiracıları olay örgüsü sürüp giderken, yazar nişan yüzüğünü takar. Melek isminde müdürünün kerimesine. İlk karşılaştıklarında, Fahri’de Melek hanımı çok beğenir.
Selime babasının ölümünün ardından Ayvalık’a döner. Fakat arkasından, onu sürekli yazar sorar soruşturur. Ayaşlı ve kiracıları kısa özet Şefik bey bir cinayete kurban gider. Tutukluluk kararıyla İskender hapse mahkum olur.
Selime Ayvalık’tan dönünce, birlikte yaşamaları için ev tutan yazar, aynı günde Selime ile nikah kıyar. Fahri’de ayrıldığı Melekle evlenir. Ayaşlı ve kiracıları tek, tek dağılır. Kendisi de sonunda vefat eder.
Eserin Konusu
Kitapta Ayaşlı ve Kiracıları Ana fikri farklı karakterde insanların hayata bakış açıları izlenip yazıya aktarılmasıdır. Gözlemleri arasında yazarın, zamanla insanların tarzlarının evrim geçirdiği gibi, hal ve hareketlerinde de değişimler olabildiğidir. Otellerde, zengin adamların verdikleri davetler, yüksek makamlarda olan kişilere kadar, ticaret hayatında uyuşturucunun yer edinmesi. Kitabın yazıldığı günden günümüze kadar, sosyal değişimler bozukluklar ve yozlaşma dikkatleri yazar tarafından çeker.
Tanzimat döneminde batıya olan merakın etkisi, kitabın yazıldığı zaman olan, Cumhuriyet döneminde de devam ettiği izlenmiştir. Aldatılan kocalar konusu, bu duruma dikkatleri keser.
Devam eden bu evrimleşme ve olumsuz yönde etkilenmelere karşı, hayatta iyi şeylerde olmaya devam eder. Doktor Fahri ve yazarın resmen evlenmeleri toplum içinde hala bazı değerlerin yok olmadığı, ailenin ne kadar önemli bir unsur, olduğunu okuyucuya göstermiştir.
Eserin İncelemesi
Türk Edebiyat dünyasına katkıları değerlendirildiğinde, Memduh Şevket Esendal yazılarını büyük bir sadelikle işlemesidir. Romanları yüksek tabaka insanlardan ziyade, günlük yaşantılarını ucuz yaşayan, insanlar etrafında işlenir. Karakterlerinde kumarcı da vardır içinde, hizmetçide.
Herhangi bir zamanda, geçen kıpır, kıpır hareketli insanlar kitabına konu olacaktır. Ayaşlı ve Kiracıları karakterleri kaliteden uzak, ukala olmayan en asgari şekilde yaşayıp hayata bu bakış açısıyla bakan insanlardan oluşur. Çok zengin olmaya bilirler, fakat çoğunlukla hayattan zevk almasını bilen insanlar-dan oluşur.
Sohbet havasında nakşedilen eser de tüm olayların, geçmiş ya da gelecek değil şimdi de yaşanıyor olması ve bu dille yazılması, okuyanı daha fazla etkiliyor. Ufukta yaşanan düzenin ve hayatın daha, düzgün, yerleşmiş kültürün dışına çıkmayan, olaylarla devam edeceği, umudunu yitirmemiş olan yazar, bu durumu böylece romanında sergiler.
Yazar, ilkokul diploması olmamasına ve çiftçi bir ailede zor şartlar altında büyümesine rağmen, kendisini zaman içinde aşıp, politikaya atılmış. Mecliste vekil olmuş. Bir dönem, büyükelçilik ve CHP’de Sekreterlik yapmıştır. İmkanlarını zorlayarak lisan öğrenmiş. Meslek adında bir gazete bile açmış, burada yazılarını yayınlamıştır..