Rusya’da kaleme alınan eser, dönemim bütün çarpıklıklarını, yönetimdeki aksaklıklarını mizahi olarak işlemiştir. Yazar bizi o döneme götürüp, yaşanan bu durumları esprili ve dalga geçerek bizlere yansıtmaya çalışır. Sürükleyici ve akıcı bir dille anlatılmış yazı aynı zamanda bir çeviridir. Bir çeviri olmasına karşın duygu geçişleri çok güzel yapılmıştır. Eserin bölümleri aşağıdadır.
Eserin Özeti
Pavel Çiçikov kentin görüntüsü ile en büyük hanına, güçlü koşum atları bağlı olan, yaylı şirin vasıtasıyla misafir olarak katılmıştır. Büyük bir çiftlik sahibi olup, aynı zamanda iletişim uzmanlığı yapan, biri gibi kaydını görevliye yaptırır.
Pavel Çiçikov Üniversite’de görevini yaptığını söyler. Ve kentin resmi makamlarında, ne kadar polis, hâkim vali gibi kişiler var ise bunlarla, temasa geçip kendini tanıştırır. Hatta çiftlik sahipleri beyzadeler ile de görüşme sağlar. Kurduğu temaslarda tam bir centilmen gibi davranır. Dudaklarından dökülen sözler, oldukça etkili ve vurgulayıcı olup, eğitimli biri gibi, söylemleriyle insanları etkilemeyi başarır.
Dilini ustaca kullanıp, bağımlılıkları oldukları noktadan, insanlara yanaşıp onlarla sohbet kuran Çiçikov hal ve hareketleriyle davet edildiği mekanların aranılan ismi olmuştu. Şık ve zarif salonlarda, olan davetlerin keyfini çıkarıyor, eğleniyordu.
İlk işe başladığı, temaslar kurup tanıştığı kimseler Manilov ve Sobakeviç’ti. Bu insanlar büyük çiftliklerin zengin sahipleriydi. Manilov’un kendi mülkünde, yapılan ziyaretler neticesinde, aile ile tanışıldıktan ve sofrada yenilen ziyafetten sonra, Manilov ile çalışma odasında, görüşmeye çekilmişlerdir.
Çiftlikle ilgili, kendisinden detaylı bilgi isteyen Çiçikov istediği cevapları almıştır. Kaç köle ile çalıştığı, bunların kaçının öldüğü, Chichikov Manilov’a sorar. Çiftlik sahibi ise, çiftliği büyük olduğu için, ölen köle sayısını hatırlayamadığını söyler. Manilov neden kendisine böyle bir soru yönelttiğini sorduğunda, afallamış olan Çiçikov aklına gelen ilk cevabı verecektir. Ölen köleleri parayla almak istediğini söyler.
Kendisine çok garip ve ilginç gelse de ölmüş kölelere ait belgeleri Manilov, danışmana cüzi bir bedel karşılığında satar. Chichikov para karşılığında köle satın aldığı bilgisi, küçük kentte büyük ses getirmiş. Hakkında dedikodular yapılmasına sebep olmuştur. Ahali onun Ukrayna’daki çiftliği ve işleri için köle istediğini düşünürler. Oysa gerçek hiç de sanıldığı gibi değildir.
Rusya’da dolaştığı her yerde ölü bedenlerin ölüm belgelerini, belli bir bedel karşılığında alıp, daha sonra, fiziki olarak var olmayan mallara rehin yoluyla satıp, karşılığında da iyi paralar, kazanmakta olan bir yalancıdır.
Chichikov’un çalışma şekli, gittiği kasaba, kent, ya da şehir de önce saygın ve itibarı olan kişilerle diyalog kurup, sonra da bulunduğu mevkideki belirli kişilerin, ekonomik durumları, memurların kişisel bilgileri ve zaaflarını tespit etmektir. Elbette ölü bedenlerin sayıları da onun için önemli bir veridir.
Her gittiği yerde zengin bir intiba sergiler. Üniversite de danışmanlık yapması, insanların zaaflarına göre güzel konuşması ve bir centilmen gibi davranması, bilinen özellikleri ve davranışlarıdır. Bıraktığı intiba sayesinde paralı zengin, çiftlik sahiplerini kısa sürede avlayıp tuzağına düşürmektedir. Davetli olarak gittiği evlerde, aile şartlarını görüp, sundukları ikramlara da dahil oluyordu.
Gittiği yerde genellikle, insanları kalplerinde kötülük beslemeyen, saf ve temiz kişiler olup, misafirperver yapılarıyla göz dolduruyorlardı. İnsanların eğlenmek için oynadıkları Whist diye bir oyunları vardı. Bu oyunu iyi öğrenip onlara eşlik eder olmuştu. Tatlı dili ve üslubuyla insanları kendisine alıştırırdı.
İşi bitip de orayı terk etmek istediğinde, insanlar oldukça üzülür onu bırakmak istemezlerdi. Özellikle kadınları dili ve davranışlarıyla etkileyip kendisine çekmeyi çok iyi becermektedir. Öyle ki onu çok seven valinin kızı ile evleneceği dedikodusu her yere yayılmıştır. Katıldığı son davette, Nozdriev diye bir çiftlik sahibinin katılımıyla, herkesi şaşkına çeviren konuşmasını yapar.
Chichikov satın aldığı belgeler çiftliği için çalışan değil, aslında ölü bedenler, diye salonun ortasında haykırarak onun maskesini düşürür. Orada bulunanlar yaşananların, valinin kızını kaçırmak için hazırlanan bir komplo olduğunu düşünürler. Hatta onun ajan olduğunu düşünenlerde olmuştur. Söylenti yaygınlaşınca Çiçikov o kenti gizlice arkasında bırakıp gidecektir. Dolaşırken beğendiği bir başka çiftlik sahibi olan Tientietnikov ile tanışır. Kendisi devlet memurluğu yapmış eğitimli bir insan olup, memurluğu bırakınca çiftlik kurmuş birisidir. Çiçikov’u sevince onunla kalmasını ister. Çiçikov isteği geri çevirmeyecektir. Çevre çiftlerden topladığı belgelerle, hatırı sayılır bir paraya kavuşur.
Elde ettiği usulsüz servetin bilgisi Prens’in kulağına kadar gitmiş olup tutuklanıp hapse atılmasına sebep olmuştur. Murakov adındaki arkadaşı ona destek olacağını sözünü verir. Fakat bütün sahtekarlıklardan vazgeçmesi karşılığı olarak.
Mukrakov Prens üzerinde sözü geçen biridir. Ve sayesinde tutukluluğu sona erer. O hapisten çıkmış olsa bile, ülkenin her yerinde sahtekarlık devam edip gitmektedir.
Eserin Konusu
Rusya’da devam eden feodal rejimin etkileri ile, memurların zenginlerden aldığı rüşvet olaylarını, işlerini yapmayan generallerin, görevi kötüye kullanmasını, dönemin güncel yaşamı ve eğlenceleri eserde konu olarak işlenmiştir. Böylelikle, ülkede yaşanan traji komik durumlar ve çarpıklıklar mizahi olarak işlenmiştir.
Eserin İncelemesi
Çiçikov eserinin adı olan Ölü Canlar romanı tercüme edilerek yazılan bir eserdir. Buna rağmen komik, kara mizah tekniği ile yazıldığı bilinmektedir.
Gözlemci bir bakış roman boyunca rastlanılır bir durumdur. Üçüncü bir göz tarafından eser boyunca, izlem yapılmıştır.
