Reşat Nuri Güntekin’e ait olan bu roman Türk edebiyatına yön veren edebi bir eserdir. Çalıkuşu özeti olarak kitabı anlatmak gerekirse, öncelikli olarak yazarın yazı dili ve muhakeme gücünün etki altına girileceği belirtilmelidir. Çalıkuşu konusu ise, romanın ana karakterlerinden Feride çocuk yaşlar da anne ve babasını kaybetmesiyle öksüz bir hayata merhaba demiştir. Teyzesi hayatta yalnız kalan Feride’ye sahip çıkar ve tüm ihtiyaçlarını karşılar ve okuması için de yatılı bir Fransız okula gönderir. Yaz aylarında teyzesine gelerek okulla yıllarını geçiren Feride’nin yaşadıklarını kaleme alan bu kitap 1922 yılında tamamlanmıştır.
Güzel bir kız çocuğu olan Feride’nin yaşamı boyunca çektiği sıkıntılar ve güzel bir kadın olmasından dolayı çektiği sıkıntılar anlatılmaktadır. Dönem olarak da Osmanlının son yıllarını anlatmaktadır. Söz konusu dönemde yaşanılan sıkıntıları kaleme alan Reşat Nuri Güntekin bu eseriyle klasikler arasında eserini katmıştır. Çalıkuşu incelemesi yapılırken dikkat edilmesi gereken detaylardan biri de genel olarak roman okunduğunda okuyucuda bıraktığı izlemin Feride’nin hatıra defteri şeklinde olmaktadır. Roman ilerleyişi Ana karakterin hatıra defteri şeklinde okuyucuyu içine almaktadır.
Savaş Döneminde Yazılan Bir Roman ve Etkileri
Roman yazılırken son yıllarında dönemin içinde bulunduğu Kurtuluş savaşı yaşanmaktadır. Ancak yazar çalıkuşu incelemesi yaparken savaş gibi bir süreç içerisinde yazdığı romana ait karakterlerde samimi ve aşkla yazı dilini devam ettirmiştir. Romanında içinde bulunduğu siyasi, ekonomik ya da şiddeti yansıtmamıştır. Kurtuluş savası gibi etkin bir savaştan psikolojik olarak etkilenilmemesi imkânsız iken, romancı karakterlerine daha da bağlanmış ve sıcak, sevecen tavrını içinde bulunduğu durumun etkilemesine izin vermemiştir.
Osmanlının son yıllarını anlatan bir romandır. Çalıkuşu özeti olarak roman ilk bölümlerinde dışarıdan olayları anlatan bir konuşmacı betimlemeleriyle okuyucuya dönemi ve karakterleri anlatmaktadır. Son bölümlerinde gelindiğinde ise, Feride’nin günlüğü atmosferi okuyucuyu sarmaktadır. Çalıkuşu incelemesi ise, teknik olarak ise roman bu haliyle iki farklı teknik ile yazılmıştır. İlk bölümlerde başka bir göz tarafından olaylar aktarılıyor havası verilmiş ve bu haliyle okuyucuyu kendine bağlamıştır. Son bölümlerde ise günlük etkilerini okuyucuya vermeyi yazar ustalıkla başarmıştır.
Çalıkuşu Feride’nin Hikâyesi
Feride karakteri aslında günümüzde Cumhuriyet Türk kadının ifade eden bir karakterdir. Çalıkuşu konusu içinde aktarılmak istenilen hakkını arayan, son derece hareketli bir kız çocuğu olan Feride zekâsı ve bilgisiyle de kendi yolunu çizmeyi başarmış güçlü bir kadındır. Ele gözleri ve güzel yüzüyle romana güzelliği ile bir renk katan Feride, karşısındaki kişiler ile kolay iletişime geçen karakterli ve onurlu bir Türk kadını çizgisi ile okuyucuya anlatılmak istenilmiştir.
Romanın Konusu
Roman Anadolu’nun köyleri başta olmak üzere, İstanbul, Tekirdağ ve İzmir’de çoğunlukla geçmektedir. Romanda Anadolu insanının yaşadığı sıkıntıları ve sefaleti de anlatan yazar bu anlatımı Feride gözüyle okuyuculara aktarmaktadır. Çalıkuşu özeti olarak renkli bir kız çocuğu olan Feride yaz aylarında teyzesinin yanına gelmektedir. Teyzesinin evinde kuzeni Kamuran ile iyi anlaşacak yaramazlık yapmayacaktır. Zaman içinde oyun arkadaşlığı sevgiye ve aşka dönüşmüştür. Feride, Kamuran’a âşık olmuştur. Bu anlayan Kamuran Feride ile evlenmek için ilk adımı atar ve nişanlanırlar. Ancak Feride bir mektup ile Kamuran ile nişanlıyken İstanbul’u terk ederek Anadolu’nun bir köyüne kaçar.
Feride Anadolu’da yaşadığı hayat ise hiç kolay olmayacaktır. Çalıkuşu konusu olan maddi ve manevi birçok sıkıntı yaşayacak Feride köy öğretmenliği yaparak geçimini sağlamaya çalışacaktır. İnsanların sefaleti, geri kalmış düşünceleri ve dar görüşlü olmaları sebebiyle Aydın bir görüşe sahip Feride’nin içinde bulunduğu hayat ile olan çatışmaları anlatılmaktadır. Romanda tam olarak geri kalmışlık ve aydın insanların düşünce çatışmaları da uygun bir dille anlatılmaktadır. Çalıkuşu incelemesi göz önünde bulundurulduğunda söz konusu etkilere bağlı olarak romanda acıma hissi, şefkat ve merhamet sıklıklar anlatılmak istenen temalar arasındadır.
Çalıkuşu Özeti
Romanın başkahramanı Feride asker binbaşı rütbesi olan bir babanın kızıdır. Anne son derece sakin ve hastalıkları olan bir kadındır. Babasının askerliği neticesiyle iki yılda bir şehir değiştirmeleri sebebiyle, annesinin hastalıkları ilerler ve bir bakıcı tutmaya karar verirler. Üç yaşında bakıcı ile hayatına devam eden Feride’nin bakıcı evlenir ve Feride dört yaşında dadısız kalmaktadır. Çalıkuşu konusu tam olarak bu noktada başlamaktadır. Dadıya ihtiyacı olan ve annesi tarafından bakılamayan feride günlerce ağlar ve sonunda babasının sakat olan bir askeri Feride ile ilgilenmeye başlar.
Annesinin hastalığı ilerlemesi sebebiyle İstanbul’a anneanne ve teyzesini görmeye gitmeye karar verirler ancak Feride’nin annesi Beyrut’ta vefat eder. Babası neferi ile Feride’yi İstanbul’a teyzesinin yanına gönderir. Çalıkuşu incelemesi yapılan roman ise Annesi ölen feride için tam olarak başlamıştır. Bir süre sonra anneannesini de kaybeden Feride’nin babası tesadüfen İstanbul’dadır. Feride’yi bir Fransız mektebe yazdırır. Burada on yıl eğitim görecektir.
Yaz aylarında teyzesine giden Feride burada kuzeni Kamuran’a âşık olur ve evlenme kararı alırlar. Çalıkuşu özeti olarak anlatmak gerekirse, Feride okuluna devam etmek zorundadır. Ve bu sırada da Kamuran’a Yurtdışında yaşayan amcasından iş teklifi gelir. Dört sürecek olan bu görev sonucunda Feride de okulu bitirecek ve evleneceklerdir. Herşey düğünden üç gün önce gelen bir mektup ile başlamaktadır. Ve bu mektup üzerine feride Kamuran’ın bir ilişkisi olduğunu öğrenir Anadolu’ya gitmeye karar verir.