Rıfat Ilgaz tarafından kaleme alınan Halime Kaptan, MEB 100 Temel Eseri arasında bulunmaktadır. Halime Kaptan konusu bakımından Temel Reis’in gelini bulunan Halime Kaptan adlı karakterin, kaptan olmasını anlatmaktadır.
1911 yılında doğan Rıfat Ilgaz, 83 yaşında iken 1993 senesinde vefat etmiştir. Bu süreç boyunca Türk Edebiyatına çok sayıda eser kazandırmış olup, bunlardan biri de 1972 yılında İş Bankası Yayınları tarafından basılan Halime Kaptan’dır. 197 sayfa olan eser farklı yerlerde geçmekle beraber temel olarak Kastamonu ilimizin, Cide ilçesine bağlı olan Gebeş’te geçer.
Rıfat Ilgaz da Cide doğumlu olup, eserinde Kurtuluş Savaşını işlemiştir.
Halime Kaptan Karakterleri
Hallime Kaptan içerisinde adı geçen çok sayıda karakter bulunmaktadır. Halime Kaptan incelemesi bu çerçevede yapılacak olduğunda, bazı karakterlerin temel olduğu görülmektedir. Bunlar şu şekildedir;
- Temel Reis: Cideli bir kaptan olup, Karadeniz’de birçok konuma sefer gerçekleştirmiştir. Oğlu olan Sabri savaşa gitmiş olup, Temel Reis de ev gereksinimleri için tekrar sefer kararı alır. Ne var ki son seferinde hastalanarak, hayata veda eder.
- Halime Kaptan: Sabri’nin eşi olan Halime Kaptan, ahır ve ev gereksinimleri ile ilgilenmektedir. Ancak Temel Reis hayatını kaybedince denizciliğe yönelir. Böylece Kurtuluş Savaşında cephane kaçırmaya başlar.
- Sabri: Halime’nin eşi, Temel Reis’in oğludur. Denizciliği sevmemekte olup, bir asker kaçağı olan Halit’i temizleyebilmek için askerden kaçar. Ne var ki muhtarın gayretleri neticesinde teslim olarak, bir alaya gönderilir.
- Memiş: Sabri ve Halime’nin, yedi yaşında oğludur.
- Bekir: Temel Reis ve Halime Kaptan’a tayfa olan Bekir 13 yaşındadır ve Halime’nin, kız kardeşinin oğludur.
- Zeynel: Köyde denizcilikten en iyi anlayan karakterdir. 17 yaşında olup, Temel Reis ve Halime Kaptan’a tayfalık yapmaktadır.
- Ali Efendi: Köyün muhtarı olarak görev yapmaktadır.
- Halil: Önce Temel Reis’e, ardından da Halime Kaptan’a tayfalık yapan bir çocuktur.
- Çipil Reşit: Köy korucusu olup, Sabri’nin de yardımıyla Halit’i öldürmüştür.
- Haşim Bey: Köyün yakın çevresinde bulunan asker ocağının reisi olarak görev yapmaktadır.
- Halit: Asker kaçağı olup, silahı ile ekmek istemekte, köylü kadınlarla askıntılık etmektedir. Reşit ve Sabri birleşerek öldürür.
Romanda farklı karakterler de mevcut olup, olay örgüsü bunlar üzerinde geçmektedir.
Halime Kaptan Konusu
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 100 Temel Eser arasına alınan Halime Kaptan konusu olarak Kurtuluş Savaşını alır. Romanda silah tutabilen tüm erkekler savaştadır. Bu nedenle köylerde yalnızca çocuklar ile kadılar bulunmaktadır.
Bu esnada kıtlık da yaşandığı için gaz, un, şeker, yağ ve tuz gibi temel gereksinimler bulunmamaktadır. Oğlu da savaşa giden Temel Reis, bunun üzerine bir sefere çıkma kararı alır. Ancak bu yolculuk esnasında hastalanarak, hayatını kaybeder.
Halime de böylece oğlu ile yalnız kalır. Bu nedenle geçimi sağlayabilmek için erkek kılığına girerek, tayfaları ve oğlu ile Karadeniz sularına açılır. Böylece kaptan olur. İlerleyen zamanlarda, Kurtuluş Savaşına da destek vererek, kahraman haline gelir.
Halime Kaptan Özeti
Rıfat Ilgaz tarafından yazılan Halime Kaptan özeti incelenecek olursa, Kurtuluş Savaşı dönemlerini ele aldığı görülür. Eli silah tutan herkes asker olmuş, köylerde de bir kıtlık başlamıştır. Bunun sonucunda temel gereksinimler de karşılanamaz hale gelmiştir.
Bu bakımdan Temel Reis’in oğlu olan Sabri de askere gitmiştir. Bundan bir süre sonra Temel Reis, bir sefer daha yapmaya karar verir. Lodos kesildiği zaman, sandalıyla denize açılarak İnebolu’ya gitmeyi, buradan da köyün gereksinimlerini almayı ister.
Gelini olan halime ile tayfasından olan ve kendisine yardım eden Bekir, kendisinden denizciliği öğrenmiştir. Bu bakımdan ikisi yol esnasında gerek duyduğu şeyleri hazır eder. Reisin yanında, yardımcı olarak Halil ile Zeynel vardır.
Temel Reis, denize açılmadan Halime’ye güçlük ile karşılaşırsa, Kadirköy’de bulunan Ali Efendi’ye gitmelerini söyler ve ardından satmak için yanına yumurtalarını da alarak, denize koyulur. Amacı bunları satıp, ihtiyaçları almaktır. Ne var ki denize çıktıktan sonra fırtına çıkacağını anlar. Halime Kaptan özet kısa içerisinde bundan sonra da reisin gitmesi üzerinden henüz üç gün geçmesine rağmen, askere giden oğlu Sabri, kaçarak evine gelmiştir. Ne var ki eşi Halime’ye kaçak olduğunu söylediğinde eve alınmamış; Halime camdan dışarı çıkarak evini asker kaçaklarının sardığını bağırmıştır.
Bu sırada Temel Reis hâlâ denizdedir. Tıpkı düşündüğü gibi fırtına çıkmıştır Kerempe Fenerine sığınmaya çalışsa da, kendilerine doğru bir taka yanaşır. Bunlar asker kaçağı olup silah, para ve yiyecek almaktadır. Buna karşılık reisin yanında tabancası vardır ve takanın yelkenine nişan alıp, üç delik açar. Böylece onlardan kurtularak Kerempe’ye gider.
Sabri ise eve alınmadığı için köyden ayrılır. Ne var ki köyde korucu olan Çipil Reşit de onu takip ederek, yakalar. Ne var ki Sabri, Reşit’e askerden kaçma nedeni olarak, bir eşkıya olan Halit’in peşine düşmek istemesini gösterir. Böylece iki karakter, beraber yola koyulur. Bu sırada karşılarına yeni bir asker kaçağı çıksa da, vurarak öldürürler.
Bu olaylar devam ederken, denizde olan Temel Reis hastalanmış, bunu sonucuna ölmüştür. Halil, Bekir ve Zeynel; köye gelerek Halime’ye Pontusçu olan Kara Niko’nun yanındakiler ile saldırdığını, ancak reisin yağmura rağmen İnebolu’ya gittiğini söyler. Ne var ki ıslandığı için hastalanmış, ardından da hayatını kaybetmiştir. Halime Kaptan yer zaman olarak Kurtuluş Savaşı yıllarında, Karadeniz’de yaşanan bu olayları ele almaktadır.