Kiralık Konak roman, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun ilk romanıdır ve aynı zamanda yazar Türk Edebiyatı’nın en önemli romancılarından biridir. Fakat hikâye konusu 1922 yılından yaklaşık on sene öncesinde geçmektedir.
Kiralık Konak özeti, Naim Efendi İstanbul’da popüler bir insandır ve Naim efendinin konağında yaşanan kuşak çatışmasını ve yaşanan olayları konu almaktadır. Sekine hanımın babası Naim Efendidir ve Servet Bey ile evlidir. Çocuklarının ismi Cemil ve Seniha’dır. Sekine hanım Galatasaray Lisesi’nde okumuştur kocası Servet Bey ise batı hayranıdır ve batılı tarzda büyümüştür bu yüzden çocuklarını batı kültürü ile yetiştirmiştir. Naim Efendi’nin yeğeni olan Hakkı Celis, kitapta kültür ve edebiyat alanında batı kültürünü tanır fakat daha az batı hayranlığı sergilemektedir. Hakkı Celis, Seniha’ya aşıktır sürekli onun yanında olmak için arkadaş grubuna dahil olmaktadır.
Seniha, konaktaki hayattan ve konak hayatından sıkılır. Büyükada’da arkadaş çevresi vardır ve bu çevreden olan Faik Bey ile ilişki yaşamaya başlar. Faik bey kumar tutkunudur ve ailesinin evlenme baskısı yüzünden ilişkiye olan tutumunu kaybetmiştir. Seniha aradığını Faik Bey’de bulamaz ve Avrupa’ya kaçar. Seniha’nın kaçması etrafındakilere herkese şok etkisi yaratmıştır ve Faik Bey Seniha’yı görmek için Avrupa’ya gider.
Hakkı Celis, Seniha’nın Avrupa’ya gitmesinden sonra ciddi bir bunalım yaşamaktadır. Naim Efendi ise yaşlılıktan hastalanır. Seniha’nın babası Servet Bey, Seniha’nın gitmesinde Naim Efendi’nin eski kafalığını suçlar ve taşınır. Taşındığı yer Şişli’de modern tasarım bir apartmandır. Seniha geri dönmüştür ve Naim Efendi ise oldukça hasta konağında direnen yaşlı bir adam olmuştur.
Naim efendiyi ziyaret eden sadece Hakkı Celis’tir fakat Hakkı Celis 1. Dünya Savaşı sebebiyle orduya alınmıştır. Naim Efendi’yi ziyaret etmeye devam eder ve bu sırada Seniha ile karşılaşır. Seniha’nın evine ziyarete gider. Seniha’ya hala âşık olduğunu hatırlayarak ağlamaya başlar. Seniha, Avrupa’dan dönmüş ve değişmiştir. Çeşitli ilişkiler yaşamıştır ve olgun bir kadın haline gelmiştir. Bir gün nişanlısı Azmi Bey’i Şişli’de bir evde ziyafette ağırlar ve Azmi Bey’in arkadaşı Hüsnü Bey, Çanakkale de şehit olan Hakkı Celis’in şehit olma anını anlatır.
Kiralık Konak ana fikri, aslında romanın merkezinde olan çatışma batılılaşma sorunudur ve toplumun, batılılaşma yanlısı olanlar ve olmayanlar olarak ikiye ayrılır. Yapılan bu gözlem Osmanlı toplumundaki bölünmeyi bizlere anlatır. Naim Efendi konağında yaşayan aile fertlerinin aslında kuşak çatışması ile batılılaşma anlatılmaya çalışmıştır. Naim efendi daha eski kafada yaşarken torunu Seniha, yeni çağa ayak uydurmak ister ve batılılaşma kültürünü kendine daha yakın görmektedir. Bu karakterlerin çatışmaları temsil edenler aslında zamanında gerçeği yansıttığını ve batılılaşma etkilerini yansıttığını görebiliriz. Kiralık Konak konusu içerisinde geçen konak aslında Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne geçiş sırasında bir sembol olarak gösterilmektedir. Osmanlı devrine ait konakların yıkılması boşaltılması gibi durumların bu devrin sona erdiğini okuyuculara mesaj olarak iletmektedir.
Kiralık Konak Konu İncelemesi
Kiralık konak olay örgüsü klasik bir şekilde ilerlemektedir ancak bazı kısımlarda farklı kullanımlar görünmektedir. Geleneksel eserlerin dışındadır ve hikâyede belli bir baş karakter yoktur. Kiralık Konak kahramanları, Naim Efendi, Servet Bey, Seniha, Hakkı Celis, Cemil ve Faik Bey’dir.
Kiralık Konak incelemesi ve olay örgüsü tamamen 1908 yılları II. Meşrutiyet ilanından sonra başlamaktadır. Bu yıllarda yaşanmış olaylar genel Osmanlı toplumunu konu almış ve roman üzerinde belirleyici etkisi bulunmaktadır. Yakup Kadri’nin hikâyede mekân olarak kullandığı Kiralık Konak Osmanlı Devleti’nde yaşanan toplumsal çatışmalar ile beraber bireysel problemleri inceler fakat bunu alt evrende anlatır. Romanın ana mekânı olan Kiralık Konak içerisinde yaşayan insanların çatışmasını konu alır ve burada yaşayan Seniha bu konakta zaman geçirmekten zorlanır. Seniha kendini çok bunalmış hisseder.
Kiralık Konak karakter analizi şu şekildedir,
- Hakkı Celis sıra dışı bir karakter rolü sergilemektedir. Gençtir ve hassas duygusal bir karaktere sahiptir. Seniha kendisinden birkaç yaş büyüktür ve Seniha’ya karşı saf duygular beslemektedir.
- Servet bey Seniha kadar konaktan rahatsız olmamaktadır fakat oda kızı gibi konaktaki yaşamı sevmemektedir. Konak sahibi Naim Efendi, konakta hiçbir şeyin değişmesini istemez. Naim Efendi diğer karakterlerin gözünde eski kafalıdır.
- Seniha ise, kitapta en çok sergilenen karakterlerden biridir. Babası sayesinde batı tarzıyla büyür ve genç yaşı ile beraber konak hayatına alışmakta zorluk çeker. Hayattaki tek isteği Avrupa’daki kültür içerisinde yaşamaktadır. Ailede batıya düşkünlük en çok Seniha’dadır.
- Faik Bey, konağa sık sık misafirliğe gelmiştir ve Cemil ve Seniha’nın arkadaşı olarak gösterilir. Çocukluğu Avrupa’da geçtiği için Seniha kendini Faik Bey’e yakın hisseder.
- Cemil Bey, Seniha’nın kardeşidir ve kitapta çok öne çıkan bir karakter değildir. 20’li yaşlarda fakat sürekli 30’lu yaşlarda gibi davranan portre çizen, içki içen ve arkadaşlarıyla buluşup sürekli para harcayan bir karakter olarak karşımıza çıkar.
- Naim efendi, konağın sahibi ve aile reisidir. Kitap’ta sürekli baskılayıcı ve yaşlı bir karakterdir. Osmanlı Toplumu içerisinde eski döneme bağlıdır ve gelenekleri yansıtan bir karakterdir.
Kiralık Konak türü romandır ve anlatım üslubu sade ve basit Arapça ve Farsça tamlamalardan arınmış bir dil kullanır. Yaklaşık 100 yıl önce yazılmıştır ve bazı kuralların farklı olması ve günümüzde kullanılmayan bazı kelimelerin olması romanı bazen karmaşıklaştırmaktadır. Günümüzde okunan Kiralık Konak romanı kullanılan yabancı kelimelerin anlamları ile beraber daha okunur olmaktadır. Yine de bazı bölümlerde kullanılan dil, çeşitli zorluklar ile beraber anlatımını bizlere sunmuştur.