Eser ilk olarak İngilizce insanlara duyurusu yapılır. Soytarı ve kızı diye. 1935 yılında Türkçe çevirisi yapılıp, satılmaya başlanınca ülkede çok ses getirmişti. Daha sonra ekranlarda dizi haline getirilen eser, sinemaya da uyarlanmıştır. Detaylarıyla eser, aşağıda bölümler halinde ele alınıp irdelenmiş ve gözler önüne sunulmuştur.
Sinekli Bakkal Özeti
Padişahlık dönemi İstanbul’unda kaleme alınan eser, Sinekli bakkal özeti olarak bakıldığında, insanların bir araya gelip toplanarak güncel hayatın kritiğini yaptıkları sokakta geçen olaylar ele alınmıştır. Mehmet Efendi bakkalı olan kişidir. Emine, bakkalı olan aynı zamanda oyunculuk yapan Tevfik ile, imam babasın istemediği için kaçarak evlenen kişidir.
Dul olan imamın nezdinde, oyunculuk sonucu cehennemde biten, boş bir meslektir. Kız Tevfik olarak bilinen zennelik yapan, kocası ile Emine’nin hiçbir ortak yanı yoktur. Emine, babasının dini terbiyesiyle büyümüş, ciddi bir insandır. Tevfik’in evlendikten sonra, oyunculuğu bırakacağı sözü ile Emine onunla kaçarak evlenir. Babası da sokağın ortasında onu artık evladı olmadığını ahaliye duyurur. Böylelikle roman ve devamında, Sinekli bakkal olay örgüsü bu şekilde devam eder.
Evlendikten sonra Emine işletmeciliği ile düzene soktuğu bakkalı, ile dikkatleri üzerine çeker. Aynı zamanda artık bir bebek beklerken, kocasının aymazlıkları devam eder. Öyle ki artık onu evden kovmak zorunda kalır.
Emine’nin Tevfik’ten Rabia, diye seslendiği bir kızı olur. Bu bebek sayesinde tek evladı olan imam babasıyla da barışır. İyi bir dini terbiye ile büyüyen Rabia hafız olur. Sesi güzel olduğu kadar, genç kızın güzelliği de dillere destandır.
Sabiha hanımın kulağına kadar çalınan bu söylentiyle, ana kız konağa davet edilirler. Konakta Rabia’ya sesinin güzelliğinden dolayı hoca tutulur. Derslere devam ederken, tesadüf eseri babası Tevfik’le karşılaşır ve sohbet etme fırsatı yakalar. Babasından etkilenerek artık onunla kalmaya karar verir.
Rabia’nın konağında kaldığı Selim Paşa’nın, oğlu Hilmi’nin yanında çalışan Tevfik bey, yaptığı hizmetlere karşılık bu ailenin etkisiyle Şam’a sürgün edilecektir.
Bu durum üzerine Rabia eve ve bakkala geri döner. Bakkalın işletmenliğini ele alır. Mahalledekilerin de desteği ile bakkallık işlerini yürütürken ona müzisyen hocaları da yardım eder.
Zaman içinde, şehirde ismi ve ünü duyulan Rabia, camilerde mukabele okurken özellikle ibadetin çok yapıldığı, Ramazan aylarında, sesini neredeyse herkese duyurabiliyordu. O artık mevlitlerinde aranılan isimlerindendi.
Hocası Pregrini ona ve sesine, karşı büyük bir aşk besliyordu. Rabia’ya duyulan aşk o kadar yüceydi ki, uğruna dininden vazgeçip Müslüman olmayı isteyecektir. Müzisyen arkadaşı Vehbi Dede’ye konuyu açar. Müslüman olurken. Rabia ile de evlenmek ister. Pregrini içten içe, Rabia’nın da hoşlanıp etkilendiği birisidir. Sonunda her iki aşık yaptıkları izdivaçla dünya evine girerler.
Rabia’nın kocası, Osman olarak değişen ismini, evlendikten sonra, dinini Müslüman olarak değiştirip taçlandıracaktır.
Padişah 2. Abdülhamit’e ölümüne bağlı olan Selim Paşa bu sevgi ve anlayışın karşında duran herkese karşı öfkesi oldukça şiddetli oluyordu. Kimisi hapislerde, çürürken kimisi oğlu gibi sürgüne gönderiliyordu.
Fakat zaman her kötü duyguyu törpülendiği gibi, Selim Paşa’nın öfkesi hiddeti de yok olacaktır. Emekli olup köşesine çekilecektir. Beşerî duyguları yeniden hayata geçer.
Süreç içerisinde, Emine ve imam babası vefat ederler. Damatları Osman, imamın hayatta iken yaşadıkları evi, belli bir bedelle alır. Gerekli tadilatları yaparak, Rabia ile burayı kendilerine yuva haline getirirler.
Meşrutiyetin ilanıyla birlikte sürgüne gönderilen, Tevfik omuzlarda taşınarak, onurlu bir şekilde Sinekli bakkal sokağına gelir. Sinekli bakkal bakış açısı artık değişmiş. Bir zamanlar itilen Tevfik, sevilen biri haline gelmiştir.
Sürgüne gönderilirken, ona hapiste türlü işkenceler yapanlar, onu şimdi sırtında taşımaya başlamalarını görünce Tevfik durup düşünecektir. Zamanla yorgun, yaşlı biri haline gelen Tevfik, kızının evlenip de bir torunu olduğunu duyunca oldukça etkilenip duygulanacaktır.
Sinekli Bakkal Konusu
Eserin bütününe bakılırsa Sinekli bakkal konusu birbiriyle çarpışan iki farklı düşünceden dünyaya gelmiş, bir çocuğun başından geçen kesitleri kapsar. Rabia aldığı eğitimin etkisi ve güzel sesiyle hafız olduktan sonra, mevlitleri, ilahileri konaklarda camilerde duyulan, aranan biri olmuştu. Bir dönem Selim Paşa’nın konağında, müzisyen Pregrini ve Mevlevi Neyzen Vehbi Dede nota çalışmaları olur.
Bu sayede kulağı ve sesinin eğitimi artacaktır. Jön Türk’ lere ajanlık yapan babası ile bir tanışıp, anlaşsa bile kader onları bir araya getirmeyecektir. Müslümanlığı seçerek, Rabia ile evlenen hocasıyla başarılı bir evlilik hayatları olur.
Meşrutiyetin ilanı 1908 de cereyan edince, bir zamanlar Padişah taraftarları şimdi, onun arkasından atar tutar olmuşlardır.
Sinekli Bakkal İncelemesi
Halide Edip Adıvar tarafından ele alınan eser Sinekli bakkal incelemesi yapılırsa eğer, batılıların olumlu yönde yanlarını, kendi kültürümüzden uzaklaşmadan almalı, milli değerlerimizi kaçırmadan da batıya yakın olabilmeliyiz fikri ile yazılmıştır.
Bu anlamda Sinekli bakkal doğu batı çatışması içinde var olan bir eserdir. İngilizce olarak kaleme alınan eser, yazıldığı dönmede büyük yankı uyandırmıştır.
Roman bilinç altında, kitleleri uyandırıp eğitmektedir. Romanda aynı zamanda Padişah ve döneminde geçen siyasi olaylar ince, ince işlenmiştir. Sembolleştirilen Rabia karakteri bizlere, bağlı olduğu kültüründen ödün vermeden de insanların modernleşebileceği fikrini verir. Yazar, sunmuş olduğu bu eserle toplumun ufkunu açmıştır.