Zeytindağı, Falih Rıfkı Atay tarafından yazılmış bir anı romanıdır. Yazıldığı döneme ait pek çok bilgi içeren Zeytindağı, pek çok insanın okuması gereken kitaplardan bir tanesidir. Zeytindağı kişiler ve özellikleri, dönem hakkında daha detaylı bilgi alınabilmesi için ideal bir şekilde betimlenmektedir. Böylelikle bu romanı okuyan her birey, Falih Rıfkı Atay’ın anlatmak istediklerini net bir şekilde kavrayabilmektedir.
Falih Rıfkı Atay’ın gezi ve anı yazısı türünde çıkarmış olduğu kitaplar arasında yer alan Zeytindağı, Osmanlı Devleti’nin son zamanlarından başlayan ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun ilk zamanlarına kadar olan süreci ele alan bir kitaptır. Bu nedenle bu kitabı okuyan bireyler, dönemi net bir şekilde anlayabilmekte ve detaylı bilgi sahibi olabilmektedir.
Zeytindağı Özeti
Zeytindağı kitabını okumak isteyen bireyler, öncelikle Zeytindağı özeti incelemesi yaparak kitap hakkında yüzeysel bilgi edinebilmektedir. Zeytindağı kitabında Osmanlı döneminin sona ermesi ve Türkiye’nin kurulması ele alınmaktadır. Falih Rıfkı Atay’ın 1. Dünya Savaşı’nda yedek asker olarak orduya katılması ve bu dönemdeki gözlemleri ile geçmişe ışık tutması Zeytindağı kitabının ana konusudur.
Büyük Savaş olarak da adlandırılan 1. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte, Falih Rıfkı Atay orduya çağrılır. Orduda yedek subay olarak görev alan Falih Rıfkı Atay, Cemal Paşa’nın yönetimine bağlı bir karargâhta çalışmaktadır. Bu karargâh, Kudüs bölgesine yakın Zeytindağı’nda bulunmaktadır. Cemal Paşa ve Falih Rıfkı Atay bu şekilde birbirleri ile tanışmaktadır.
Cemal Paşa, oldukça yenilikçi bir insandır. Bu nedenle kitabın ilk bölümlerinde Cemal Paşa’nın da arasında bulunduğu İttihat ve Terakki’den bahsedilmektedir. İttihat ve Terakki, o dönemlerde fikir ayrılıklarına sebep olmuştur. Bu fikir ayrılıkları partinin içerisinde de devam etmektedir.
Falih Rıfkı Atay, Cemal Paşa ile çalışırken dönemi çok daha iyi bir şekilde anlamaya başlamıştır. Bir devrin sona erdiği açıkça bellidir. Filistin, Suriye, Hicaz da dâhil olmak üzere çoğu bölge çöküş yaşamaktadır. Falih Rıfkı Atay, bulundukları dönemde Osmanlı Devleti’ni bir kuklaya benzetmiştir. Zira Osmanlı, yalnızca Ümmetçilik sayesinde topraklarını büyütebilmiştir. Osmanlı Devleti’nin sahip olduğu alanların çoğu Müslüman ve Arap devletlerinden mevcuttu. Bu dönemde pek çok Türk Araplaşmış ve Araplığı benimsemeye başlamıştı. Bu da Türk kültürünün zayıflamasına neden olmuştu. Arap olmayan topraklarda ise egemenlik sağlamak oldukça zordu. Zira bu toprakları ve insanları yönetmek adına hiçbir eylem yapılmamıştı.
Araplar için Osmanlı Devleti yalnızca tarla imar eden ve bekçilik yapan bir toplumdu. Zira Arap krallıkları arasında süregelen sorunlar, halkı derinden etkilemiş ve halkın yoksullaşmasına sebep olmuştu. Bu nedenle Osmanlı Devleti, egemen olduğu bu topraklarda yalnızca korumacılık yapmıştı. Ancak Arap devletlerinin 1. Dünya Savaşı’ndan önce İngilizler ile anlaşma yapması ve Osmanlı’yı hiçe sayması, olayların çok daha büyümesine sebebiyet vermişti.
Osmanlı Devleti’nin Araplara sunduğu ayrıcalıklar, Osmanlı’ya karşı Arap başkaldırılarını arttırmıştır. Cemal Paşa, bu isyanları bastırabilmek için idam yöntemine başvurulabileceğini söylemiş ve isyanların kolayca bastırılabilmesini sağlamıştır. Cemal Paşa, ayrıca Arapları Osmanlılaştırmak için uğraş vermiştir. Falih Rıfkı Atay, bu olaylardan bahsederken Arapların din sömürüsüne de değinmiştir.
Osmanlı, Almanların yanında savaşa girmişti. Çünkü İttihat ve Terakkiciler arasında olan Enver Paşa, hem yönetimi hem de güçleri nedeniyle Alman hayranlığı beslemişti. Mustafa Kemal Atatürk, savaşa girmek istememişti, çünkü o bir fikir adamıydı. Ancak savaşa girdikten sonra geri çekilmek de istememişti, çünkü o bir vatanseverdi.
Zeytindağı Konusu
Zeytindağı adlı gezi ve anı romanı, Cemal Paşa’nın yönetiminde olan 4. Karargâhın bulunduğu Zeytindağı bölgesinden adını almaktadır. Zeytindağı konusu ise, Osmanlı’nın yıkılma dönemi ile Türkiye Cumhuriyetinin kurulma dönemini kapsamaktadır. Dönemde yaşanan zorluk ve olayların detaylı bir şekilde anlatıldığı bu kitap, 1932 yılında yayınlanmıştır.
Zeytindağı, dönemi iyice anlamak isteyenler için idealdir. Zeytindağı romanı olay örgüsü, Falih Rıfkı Atay’ın Zeytindağı bölgesinde göreve başlaması ve Cemal Paşa ile tanışması ile başlamaktadır. Sonrasında ise savaşın patlak vermesi ve bulundukları dönemdeki olayların gelişmesiyle devam etmektedir.
Zeytindağı İncelemesi
Zeytindağı kitabı, döneminin en önemli olaylarına değinen bir gezi ve anı yazısı kitabıdır. Zeytindağı incelemesi sayesinde kitap çok daha iyi bir şekilde anlaşılabilmektedir. Zeytindağı kitabı ile ilgili bilgiler aşağıdaki listede belirtilmektedir.
- Zeytindağı romanındaki ana fikir, vatanı kurtarmak için yapılan eylemlerde ilk olarak fikir insanı olmak önemlidir şeklindedir.
- Kitaptan çıkarılması gereken en büyük sonuç, her şeyden önce ilim ve sanat insanı olmanın önemli olduğudur.
- Kitapta anlatılan olayların büyük bir çoğunluğu Zeytindağı karargâhında ve Şam bölgesinde geçmektedir.
- Romanda anlatılan olaylar, tamamen Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş dönemi ile alakalıdır.
- Zeytindağı eserinde kullanılan dil oldukça sade olup, yabancı ifadelerden uzaktır. Böylelikle herkesin anlayabileceği bir kitap olarak görülmektedir.
- Zeytindağı kitabında mizaha yer verilmemektedir. Ancak Falih Rıfkı Atay, iyi düşünülmüş kelime oyunları ile birlikte eseri büyük ölçüde zenginleştirmiştir. Buna ek olarak betimlemelere yer verilmiştir.
- Kitap yalnızca dönemin olaylarını değil, Falih Rıfkı Atay’ın anılarını da anlatmaktadır. Falih Rıfkı Atay’a ek olarak romanda sıkça adı geçen Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşa’nın da anıları kitapta mevcuttur.
Zeytindağı kitabı, ana fikri vatan üzerine şekillenen, hem bilgi verici hem de döneme ışık tutan önemli eserlerimizden ve Falih Rıfkı Atay’ın yazdığı anı kitaplarından biridir.